رفتار ماگمایی و گرمابی عناصر کمیاب در توده سینیتی رزگاه (سراب، آذربایجان خاوری): کاربردی برای ارزیابی توان کانه‌زایی اورانیم توده

رخداد مقادیر بی‌هنجار از اورانیم با مناطق واجد کانی‌سازی ثانویه مس (مالاکیت) در برخی بخش‌های توده متاآلومینوس- پرآلکالین رزگاه در شمال باختر شهرستان سراب سبب شد تا این توده از دید احتمال رخداد کانی‌زایی اورانیم مورد توجه سازمان انرژی اتمی باشد. برای همین پژوهش حاضر با استفاده از مطالعات کانی‌شناسی، سنگ‌شناسی و زمین‌شیمیایی توان کانه‌زایی اورانیم را در این توده مورد ارزیابی قرار داده است. سنگ‌های توده روند تبلور تفریقی را به نمایش گذاشته و دارای تنوع سنگ‌شناسی از مونزودیوریت دارای نفلین تا نفلین‌مونزوسینیت، پسودولوسیت مونزوسینیت و نفلین‌سینیت هستند. ارزیابی ویژگی‌های زمین‌شیمیایی سنگ‌های نادگرسان استوک و دایک‌های رزگاه با تأکید بر رفتار اورانیم و عناصر کمیاب خاکی در طی تفریق ماگمایی نشان داد که آپاتیت تأثیر زیادی بر تنظیم غلظت عناصر کمیاب خاکی، U و Th داشته است و زیرکن تا حد کمتر در سنگ‌های تفریق یافته‌تر عناصر کمیاب خاکی سنگین، U، Th و عناصر HFS  (Zr، Hf، Nb، Ta، Ti) را درخود جای داده است. سنگ‌های نفلین‌سینیتی با ترکیب پرآلکالین به عنوان تفریق‌یافته‌ترین واحدهای سنگی استوک نسبت به میانگین نفلین‌سینیت‌های جهان از مقادیر پایین از عناصر HFS، U (حداکثر تا ppm 21) Th (حداکثر تا ppm 56) و عناصر کمیاب خاکی برخوردار هستند ولی مقدار این عناصر در آنها بالاتر از سنگ‌های تفریق نیافته‌تر توده است. بیشتر سنگ‌ها دارای بی‌هنجاری منفی Eu هستند (1≥Eu/Eu*) و نمونه‌های نفلین‌سینیتی تفریق‌یافته دارای بی‌هنجاری منفی شدید از یوروپیم بوده‌اند. فراوانی ایلمنینت و مگنتیت و نبود آمفیبول در سنگ‌های توده نشان‌دهندة احیایی بودن ماهیت توده و کمبود مواد فرار در توده است که همراه با متاآلومینوس بودن ترکیب توده و فراوانی آپاتیت سبب شده است که توده توانایی کانی‌سازی اورانیم را نداشته باشد. آزاد شدن محلول‌های گرمابی به مقدار محدود از برخی بخش‌های توده و شستشوی اورانیم از کانی‌های میزبان (آپاتیت و زیرکن) توسط این محلول‌ها سبب کانی‌زایی ضعیف از اورانیم و مس در مرحلة فرایندهای دگرسانی درون‌زاد شده است. رخداد فرایندهای اکسید شدن و فروشست برون‌زاد بر کانی‌سازی‌های ضعیف اولیه، افزایش عیار اورانیم و مس را با تشکیل کربنات‌های مس به دنبال داشته است که به دلیل ستبرای کم و سطحی بودن کانی‌زایی‌های یادشده، بی‌هنجاری‌های موجود از اورانیم در تودة رزگاه غیراستخراجی هستند؛ بنابراین این منطقه برای انجام برنامه اکتشاف نیمه‌تفصیلی و تفصیلی توسط سازمان انرژی اتمی برای اورانیم پیشنهاد نمی‌شود.